मराठी व्याकरण प्रश्नसंच
Question : 1
पहिले पद संख्यावाचक असून त्यावरून समूहाचा बोध होत असेल तर तो ---------------- समास होतो
Correct Answer: 3
ज्या समासाचे पहिले पद संख्यावाचक असून त्यावरून समूहाचा बोध होत असेल, तो द्विगु समास होतो.
Question : 2
---------- हे कर्मधारय समासाचे उदाहरण नाही
Correct Answer: 3
'पापपुण्य' याचा विग्रह 'पाप किंवा पुण्य' असा होतो आणि हा वैकल्पिक द्वंद्व समास आहे. 'घनश्याम', 'महामानव' आणि 'महाराष्ट्र' ही कर्मधारय समासाचे उदाहरणे आहेत.
Question : 3
तपाचरण हा शब्द कोणत्या समासाचे उदाहरण आहे
Correct Answer: 2
'तपाचरण' (तपासाठी आचरण) या शब्दात 'साठी' या चतुर्थी विभक्तीच्या प्रत्ययाचा लोप झाला आहे, म्हणून हा चतुर्थी तत्पुरुष समास आहे.
Question : 4
उपपद किंवा कृदंत तत्पुरुष समासाचे उदाहरण कोणते ?
Correct Answer: 3
'पांथस्थ' (पंथाने जो राहतो तो) या शब्दात 'स्थ' हे कृदंत (धातुसाधित) पद आहे, म्हणून हे उपपद किंवा कृदंत तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे.
Question : 5
कोणत्या समास प्रकारातील सामासिक शब्द हा क्रियाविशेषण अव्यय असतो
Correct Answer: 4
अव्ययीभाव समास प्रकारातील सामासिक शब्द हा क्रियाविशेषण अव्यय असतो. उदा. 'यथाशक्ती'.
Question : 6
खालीलपैकी कोणता समासाचा प्रकार नाही
Correct Answer: 4
अव्ययीभाव, तत्पुरुष आणि द्वंद्व हे समासाचे प्रकार आहेत, तर विग्रह हा सामासिक शब्दाला स्पष्ट करण्याची एक पद्धत आहे.
Question : 7
द्विगु समास हा पुढीलपैकी कोणत्या समासाचा उपप्रकार म्हणून ओळखला जातो
Correct Answer: 3
द्विगु समास हा तत्पुरुष समासाचा उपप्रकार म्हणून ओळखला जातो, कारण त्यात दुसरे पद प्रधान असते.
Question : 8
विशेषण व नाम एकत्र असलेल्या समासाचे नाव काय
Correct Answer: 1
ज्या समासात एक पद विशेषण आणि दुसरे पद नाम असते, त्यास कर्मधारय समास म्हणतात. उदा. 'महादेव' (महान असा देव).
Question : 9
खालीलपैकी कोणता शब्द 'मध्यमपदलोपी तत्पुरुष' समासाचा नाही
Correct Answer: 2
'नापसंत' हा नञ तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे. 'मामेभाऊ' (मामेचा मुलगा म्हणजे भाऊ), 'गुळांबा' (गुळ घालून केलेला आंबा) आणि 'गुरुबंधू' (गुरुसारखे बंधू) हे मध्यमपदलोपी समासाची उदाहरणे आहेत.
Question : 10
मध्यमपदलोपी समासालाच 'लुप्तपद तत्पुरुष' समास असेही म्हणतात, हे विधान योग्य आहे की अयोग्य
Correct Answer: 2
योग्य. मध्यमपदलोपी समासात मधले पद (विग्रह करताना) लुप्त होते, म्हणून त्याला 'लुप्तपद तत्पुरुष' समास असेही म्हणतात.
Question : 11
खालीलपैकी 'मध्यमपदलोपी' समासाचे उदाहरण नसलेला पर्याय निवडा
Correct Answer: 2
'देवघर' याचा विग्रह 'देवांसाठी घर' असा होतो. 'साठी' या चतुर्थी विभक्तीच्या प्रत्ययाचा लोप झाला आहे, म्हणून हा चतुर्थी विभक्ती तत्पुरुष समास आहे, मध्यमपदलोपी नाही.
Question : 12
'पुरणपोळी' या सामासिक शब्दाचा योग्य विग्रह कोणता
Correct Answer: 3
'पुरणपोळी' याचा विग्रह 'पुरण घालून केलेली पोळी' असा होतो, ज्यात 'घालून केलेली' हे मधले पद लुप्त झाले आहे.
Question : 13
ज्या सामासिक शब्दाचा विग्रह करताना 'आणि' , 'व' या समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्ययांचा वापर करावा लागतो त्यास ----------- समास म्हणतात
Correct Answer: 3
ज्या सामासिक शब्दाचा विग्रह करताना 'आणि' , 'व' या समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्ययांचा वापर करावा लागतो, त्यास इतरेतर द्वंद्व समास म्हणतात.
Question : 14
अव्ययीभाव समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा व योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा –
1. अव्ययीभाव समासात पहिला शब्द बहुदा अव्यय असतो
2. अव्ययीभाव समासाचा अर्थ साधारणपणे क्रियाविशेषण म्हणून होतो
3. अव्ययीभाव समासातील शेवटचा शब्द नेहमी नाम असतो
4. अव्ययीभाव सामासातील शब्द बहुधा स्थान, काल, रीतीवाचक असतात
1. अव्ययीभाव समासात पहिला शब्द बहुदा अव्यय असतो
2. अव्ययीभाव समासाचा अर्थ साधारणपणे क्रियाविशेषण म्हणून होतो
3. अव्ययीभाव समासातील शेवटचा शब्द नेहमी नाम असतो
4. अव्ययीभाव सामासातील शब्द बहुधा स्थान, काल, रीतीवाचक असतात
Correct Answer: 4
विधान 3 अयोग्य आहे: 'अव्ययीभाव समासातील शेवटचा शब्द नेहमी नाम असतो'. स्पष्टीकरण: अव्ययीभाव समासातून तयार झालेले सामासिक पद वाक्यात क्रियाविशेषण अव्यय म्हणून कार्य करते. यामध्ये पहिले पद अव्यय किंवा पुनरावृत्त झालेले असते. उदा. 'प्रतिदिन' (येथे 'दिन' नाम आहे), पण 'गावोगाव' (गावामागून गाव) या पुनरावृत्तीत शेवटचा शब्द नेहमी नामच असेल असे नाही. म्हणून, 1, 2 आणि 4 ही विधाने योग्य आहेत.
Question : 15
अव्ययीभाव समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा व योग्य विधाने असलेला पर्याय निवडा
1. या समासात पहिले पद महत्त्वाचे किंवा प्रधान असते
2. या समासातून तयार होणारे सामासिक पद वाक्यात क्रियाविशेषणाचे कार्य करते
3. यातील सामासिक शब्द नेहमी नपुंसकलिंगी एकवचनी असतो
1. या समासात पहिले पद महत्त्वाचे किंवा प्रधान असते
2. या समासातून तयार होणारे सामासिक पद वाक्यात क्रियाविशेषणाचे कार्य करते
3. यातील सामासिक शब्द नेहमी नपुंसकलिंगी एकवचनी असतो
Correct Answer: 4
सर्व विधाने योग्य आहेत. अव्ययीभाव समासाचे पहिले पद प्रधान असते, सामासिक पद क्रियाविशेषणाचे कार्य करते आणि ते पद नेहमी नपुंसकलिंगी एकवचनी असते.
Question : 16
खालील विधानांचा विचार करा व योग्य विधाने असलेला पर्याय निवडा
1. मराठी भाषेत अव्ययीभाव समासाची उदाहरणे फारशी आढळत नाहीत;बहुतेक उदाहरणे संस्कृत किंवा फारसी भाषेतून आलेली आहेत
2. यथाशक्ती या सामासिक पदाचा विग्रह 'शक्तीनुसार' असा होतो
3. एकाच शब्दाची पुनरावृत्ती झाल्यास अव्ययीभाव समास होतो
1. मराठी भाषेत अव्ययीभाव समासाची उदाहरणे फारशी आढळत नाहीत;बहुतेक उदाहरणे संस्कृत किंवा फारसी भाषेतून आलेली आहेत
2. यथाशक्ती या सामासिक पदाचा विग्रह 'शक्तीनुसार' असा होतो
3. एकाच शब्दाची पुनरावृत्ती झाल्यास अव्ययीभाव समास होतो
Correct Answer: 4
सर्व विधाने योग्य आहेत. मराठीतील अव्ययीभाव समासाची बहुतांश उदाहरणे संस्कृत (उदा. यथाशक्ती) किंवा फारसी (उदा. दररोज) मधून आलेली आहेत आणि एकाच शब्दाच्या पुनरावृत्तीतूनही हा समास तयार होतो (उदा. गावोगाव).
Question : 17
तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा – व योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा
1. तत्पुरुष समासात दुसरे पद प्रधान असते
2. तत्पुरुष समासात पहिले पद गौण असते
3. राजपुत्र हा तत्पुरुष सामासिक शब्दाचे उदाहरण आहे
1. तत्पुरुष समासात दुसरे पद प्रधान असते
2. तत्पुरुष समासात पहिले पद गौण असते
3. राजपुत्र हा तत्पुरुष सामासिक शब्दाचे उदाहरण आहे
Correct Answer: 3
सर्व विधाने योग्य आहेत. तत्पुरुष समासात दुसरे पद प्रधान, पहिले पद गौण असते आणि 'राजपुत्र' हे त्याचे उत्तम उदाहरण आहे.
Question : 18
तत्पुरुष समासाविषयी योग्य विधाने कोणती
1. तत्पुरुष समासाचा अर्थ प्रामुख्याने दुसऱ्या पदावर अवलंबून असतो
2. गुरुभक्त हा तत्पुरुष समास आहे
3. तत्पुरुष समासातील सर्वच शब्द नपुंसकलिंगी असतात
1. तत्पुरुष समासाचा अर्थ प्रामुख्याने दुसऱ्या पदावर अवलंबून असतो
2. गुरुभक्त हा तत्पुरुष समास आहे
3. तत्पुरुष समासातील सर्वच शब्द नपुंसकलिंगी असतात
Correct Answer: 1
विधान 3 अयोग्य आहे: तत्पुरुष समासातील सर्वच शब्द नपुंसकलिंगी असतात. स्पष्टीकरण: सामासिक शब्दाचे लिंग, वचन हे दुसऱ्या पदातील नामाच्या लिंग, वचन आणि विभक्तीनुसार ठरते. उदा. 'राजपुत्र' (पुंल्लिंगी), 'राजकन्या' (स्त्रीलिंगी). त्यामुळे विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.
Question : 19
तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा
1. या समासात दुसरे पद महत्त्वाचे किंवा प्रधान असते
2. हा समास विग्रह करताना विभक्तीचा वापर केला जातो
3. यातील सामासिक शब्दाचे लिंग व वचन हे पहिल्या पदानुसार ठरते
1. या समासात दुसरे पद महत्त्वाचे किंवा प्रधान असते
2. हा समास विग्रह करताना विभक्तीचा वापर केला जातो
3. यातील सामासिक शब्दाचे लिंग व वचन हे पहिल्या पदानुसार ठरते
Correct Answer: 3
विधान 3 अयोग्य आहे: सामासिक शब्दाचे लिंग व वचन हे दुसऱ्या पदानुसार ठरते, पहिल्या पदानुसार नाही. त्यामुळे विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.
Question : 20
विभक्ती तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा
1. या समासाचा विग्रह करताना पहिल्या पदाला विभक्तीचा प्रत्यय लागतो
2. या समासात दुसऱ्या पदाला विभक्तीचा प्रत्यय लागतो
3. द्वितीयेपासून सप्तमीपर्यंतच्या विभक्तींचे प्रत्यय या समासात वापरले जातात
1. या समासाचा विग्रह करताना पहिल्या पदाला विभक्तीचा प्रत्यय लागतो
2. या समासात दुसऱ्या पदाला विभक्तीचा प्रत्यय लागतो
3. द्वितीयेपासून सप्तमीपर्यंतच्या विभक्तींचे प्रत्यय या समासात वापरले जातात
Correct Answer: 3
विधान 2 अयोग्य आहे: विभक्ती तत्पुरुष समासात विभक्तीचा प्रत्यय हा पहिल्या (पूर्व) पदाला लागतो. दुसऱ्या (उत्तर) पदाला नाही. (उदा. 'देशगत' - देशाला गत) त्यामुळे विधान 1 आणि 3 योग्य आहेत.
Question : 21
खालीलपैकी योग्य विधाने ओळखा
1. 'घरजावई' हे सप्तमी तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
2. 'शेतकरी' हे उपपद तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
3. 'देशभक्त' या शब्दाचा विग्रह 'देशात भक्त' असा होतो
1. 'घरजावई' हे सप्तमी तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
2. 'शेतकरी' हे उपपद तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
3. 'देशभक्त' या शब्दाचा विग्रह 'देशात भक्त' असा होतो
Correct Answer: 1
विधान 3 अयोग्य आहे: 'देशभक्त' चा विग्रह 'देशाचा भक्त' असा होतो (षष्ठी तत्पुरुष). विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत: 'घरजावई' (घरात जावई) हा सप्तमी तत्पुरुष आहे आणि 'शेतकरी' (शेत करतो तो) हा उपपद तत्पुरुष आहे.
Question : 22
नञ् तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा
1. या समासात पहिले पद नकारार्थी असते
2. या समासातील सामासिक शब्द नेहमी अ, अन्, न्, ना, नि, गैर यांसारख्या अक्षरांनी सुरु होतो
3. 'निरोगी' हे नञ् तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
1. या समासात पहिले पद नकारार्थी असते
2. या समासातील सामासिक शब्द नेहमी अ, अन्, न्, ना, नि, गैर यांसारख्या अक्षरांनी सुरु होतो
3. 'निरोगी' हे नञ् तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
Correct Answer: 2
विधान 3 अयोग्य आहे: 'निरोगी' हा नञ् बहुव्रीही समास आहे. स्पष्टीकरण: 'निरोगी' (रोग नसलेला तो) यातून तिसऱ्याच व्यक्तीचा बोध होतो, त्यामुळे तो नञ् बहुव्रीही समास आहे. (जरी काही पुस्तकात नञ् तत्पुरुष दिलेला असला तरी, व्याकरणदृष्ट्या नञ् बहुव्रीही अधिक योग्य आहे). म्हणून, विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.
Question : 23
द्विगु समासाविषयी योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा
1. हा कर्मधारय समासाचा एक उपप्रकार आहे
2. यातील पहिले पद संख्याविशेषण असते
3. यातून तयार होणारे सामासिक पद नेहमी अनेकवचनी असते
1. हा कर्मधारय समासाचा एक उपप्रकार आहे
2. यातील पहिले पद संख्याविशेषण असते
3. यातून तयार होणारे सामासिक पद नेहमी अनेकवचनी असते
Correct Answer: 3
विधान 3 अयोग्य आहे: द्विगु समासातून तयार होणारे पद नेहमी एकवचनी असते आणि ते एका समूहाचा बोध करते (उदा. सप्ताह, नवरात्र). त्यामुळे विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.
Question : 24
अलुक् तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा व योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा
1. या समासात पहिल्या पदातील विभक्ती प्रत्यय लुप्त होत नाही
2. तोंडी लावणे हे अलुक् तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
3. अग्रेसर हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
1. या समासात पहिल्या पदातील विभक्ती प्रत्यय लुप्त होत नाही
2. तोंडी लावणे हे अलुक् तत्पुरुष समासाचे उदाहरण आहे
3. अग्रेसर हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
Correct Answer: 4
सर्व विधाने योग्य आहेत. 'अलुक्' म्हणजे 'लोप न होणे'. या समासात पहिल्या पदाचा विभक्ती प्रत्यय (उदा. तोंडी लावणे, अग्रेसर) तसाच राहतो.
Question : 25
कर्मधारय समासाविषयी खालील विधाने विचारात घ्या
1. हा तत्पुरुष समासाचा एक उपप्रकार आहे
2. या समासात दोन्ही पदे एकाच विभक्तीत (प्रथमा) असतात
3. यातील एक पद विशेषण आणि दुसरे नाम असते
1. हा तत्पुरुष समासाचा एक उपप्रकार आहे
2. या समासात दोन्ही पदे एकाच विभक्तीत (प्रथमा) असतात
3. यातील एक पद विशेषण आणि दुसरे नाम असते
Correct Answer: 4
वरील सर्व विधाने योग्य आहेत. कर्मधारय समासाची ही तिन्ही प्रमुख वैशिष्ट्ये आहेत
Question : 26
मध्यमपदलोपी तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधाने विचारात घ्या व योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा
1. याचा विग्रह करताना मधले पद गाळले जाते
2. कांदेपोहे हे मध्यमपदलोपी समासाचे उदाहरण आहे
3. पुरणपोळी हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
1. याचा विग्रह करताना मधले पद गाळले जाते
2. कांदेपोहे हे मध्यमपदलोपी समासाचे उदाहरण आहे
3. पुरणपोळी हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
Correct Answer: 4
वरील सर्व विधाने योग्य आहेत. मध्यमपदलोपी समासात 'मधले पद' लुप्त होते. उदा. 'कांदेपोहे' (कांदे घालून केलेले पोहे) आणि 'पुरणपोळी' (पुरण घालून केलेली पोळी).
Question : 27
उपपद तत्पुरुष समासाविषयी खालील विधाने विचारात घ्या
1. यातील दुसरे पद महत्त्वाचे असून ते धातूपासून बनलेले असते
2. हे पद क्रियापद म्हणून स्वतंत्रपणे वापरले जात नाही
3. 'ग्रंथकार' हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
1. यातील दुसरे पद महत्त्वाचे असून ते धातूपासून बनलेले असते
2. हे पद क्रियापद म्हणून स्वतंत्रपणे वापरले जात नाही
3. 'ग्रंथकार' हा शब्द या समासाचा प्रकार दर्शवतो
Correct Answer: 4
वरील सर्व विधाने योग्य आहेत. उपपद तत्पुरुष समासातील दुसरे पद कृदंत (धातूसाधित) असते आणि ते क्रियापद म्हणून स्वतंत्रपणे वापरले जात नाही. उदा. 'ग्रंथकार' (ग्रंथ करणारा).
Question : 28
योग्य विधान/ने असलेला पर्याय निवडा
1. तत्पुरुष समासाचे 6 उपप्रकार मानले जातात
2. जळकुंभ हा तत्पुरुष समास आहे
3. तत्पुरुष समासाचा अर्थ पहिल्या पदावर अवलंबून असतो
1. तत्पुरुष समासाचे 6 उपप्रकार मानले जातात
2. जळकुंभ हा तत्पुरुष समास आहे
3. तत्पुरुष समासाचा अर्थ पहिल्या पदावर अवलंबून असतो
Correct Answer: 2
विधान 1 अयोग्य आहे: मराठी व्याकरणात तत्पुरुष समासाचे मुख्य सात (7) उपप्रकार मानले जातात. विधान 3 अयोग्य आहे: तत्पुरुष समासाचा अर्थ दुसऱ्या पदावर अवलंबून असतो. विधान 2 योग्य आहे: 'जळकुंभ' (जळ भरलेला कुंभ) हा मध्यमपदलोपी तत्पुरुष समास आहे. म्हणून फक्त 2 हे विधान योग्य आहे.
Question : 29
खालीलपैकी कोणते विधान मध्यमपदलोपी समासासाठी योग्य नाही ?
Correct Answer: 3
'यातील सामासिक शब्दाचा अर्थ पहिल्या पदावर अवलंबून असतो' हे विधान मध्यमपदलोपी (तत्पुरुष) समासासाठी योग्य नाही, कारण तत्पुरुष समासात सामासिक शब्दाचा अर्थ दुसऱ्या पदावर अवलंबून असतो. पहिल्या पदावर अर्थ अव्ययीभाव समासात अवलंबून असतो.
Question : 30
द्वंद्व समासाविषयी खालील विधानांचा विचार करा
1. या समासात दोन्ही पदे महत्त्वाची किंवा प्रधान असतात
2. हा समास विग्रह करताना 'आणि', 'किंवा', 'व' यांसारख्या उभयान्वयी अव्ययांचा उपयोग होतो
3. या समासातील शब्दांचे लिंग आणि वचन दुसऱ्या पदानुसार ठरते
1. या समासात दोन्ही पदे महत्त्वाची किंवा प्रधान असतात
2. हा समास विग्रह करताना 'आणि', 'किंवा', 'व' यांसारख्या उभयान्वयी अव्ययांचा उपयोग होतो
3. या समासातील शब्दांचे लिंग आणि वचन दुसऱ्या पदानुसार ठरते
Correct Answer: 1
विधान 3 अयोग्य आहे: द्वंद्व समासातील शब्दांचे लिंग आणि वचन दुसऱ्या पदानुसार ठरत नाही, तर ते दोन्ही पदांच्या लिंग-वचनानुसार ठरते (उदा. आईवडील - अनेकवचनी). त्यामुळे विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.
Your Score
Total Questions :
Attempted :
Correct Answers :
Wrong Answers :
Your Score : /