तायुनी चळवळ मराठी माहिती | Taiyuni Movement Information in Marathi
१९ व्या शतकात भारतात अनेक सामाजिक आणि धार्मिक सुधारणा चळवळी उदयास आल्या. यातील काही चळवळींनी ब्रिटिश राजवटीला विरोध केला, तर काहींनी समाजातील अंतर्गत सुधारणांवर लक्ष केंद्रित केले. तायुनी चळवळ ही अशाच महत्त्वपूर्ण चळवळींपैकी एक होती, जी विशेषतः बंगालमधील मुस्लिमांमध्ये सामाजिक आणि धार्मिक सुधारणा घडवून आणण्यासाठी सुरू झाली. ही चळवळ त्या काळातील फरियादी (Faraizi) चळवळीच्या कट्टरतेला विरोध करण्यासाठी स्थापन झाली होती.
या लेखात तायुनी चळवळीची पार्श्वभूमी, प्रमुख उद्दिष्ट्ये आणि भारतीय इतिहासातील तिचे योगदान याबद्दल सविस्तर माहिती दिलेली आहे
पार्श्वभूमी व स्थापना
१९ व्या शतकाच्या सुरुवातीस बंगालमधील मुस्लिम समाजात अनेक गैरसमज आणि रूढी-परंपरा पसरल्या होत्या. धार्मिक शुद्धता आणि सामाजिक सुधारणांच्या नावाखाली हाजी शरीयत उल्लाह यांनी फरियादी चळवळ सुरू केली. या चळवळीने इस्लाममधील मूळ तत्त्वांचे पालन करण्याचा आग्रह धरला आणि स्थानिक रीतीरिवाजांचा निषेध केला. परंतु, ही चळवळ हळूहळू अतिशय कट्टर बनली आणि समाजात दुही निर्माण झाली.
याच पार्श्वभूमीवर, मौलाना करामत अली जौनपुरी यांनी १८३९ मध्ये तायुनी चळवळीची स्थापना केली. त्यांनी फरियादी चळवळीच्या अतिरेकी विचारांना विरोध करून एक मध्यममार्गी दृष्टिकोन स्वीकारला. मौलाना करामत अली यांनी ब्रिटिश राजवटीला शत्रू मानले नाही, तर सहकार्य करून मुस्लिमांचे जीवनमान सुधारण्यावर भर दिला. फरियादी चळवळीने ( दार-उल-हरब ) – शत्रूंचा देश म्हणून घोषित केलेल्या भारताला त्यांनी ( दार-उल-इस्लाम ) इस्लामचा देश मानले. यामुळे ब्रिटिश सरकारसोबत संघर्ष टाळून शांतता आणि सहकार्याचा मार्ग स्वीकारला गेला.
तायुनी चळवळीविषयी थोडक्यात
- स्थापना वर्ष : 1839
- संस्थापक : मौलाना करामत अली जौनपुरी
- उद्देश : फरियादी चळवळीच्या कट्टरतेला विरोध करून मध्यममार्गी इस्लामचा प्रसार करणे
मुस्लिम समाजात धार्मिक शिक्षण आणि सामाजिक जागृती पसरवणे , ब्रिटिश राजवटीला शत्रू न मानता सहकार्य करणे आणि दार-उल-इस्लामची संकल्पना स्वीकारणे . मौलाना करामत अली यांनी ब्रिटिश राजवटीला शत्रू मानले नाही, तर त्यांच्यासोबत सहकार्य करून मुस्लिमांचे जीवनमान सुधारण्यावर भर दिला .
तायुनी चळवळीची उद्दिष्ट्ये व शिकवण
- मध्यममार्गी दृष्टिकोन : फरियादी चळवळीच्या कट्टरतेला विरोध करून इस्लामची उदारमतवादी व शांततावादी बाजू मांडणे.
- शिक्षण आणि ज्ञान : मुस्लिमांमध्ये आधुनिक व धार्मिक शिक्षणाचा प्रसार करणे.
- सांस्कृतिक समन्वय : हिंदू-मुस्लिम सांस्कृतिक समन्वय व सहिष्णुतेला प्रोत्साहन देणे.
- सामाजिक सुधारणा : समाजातील वाईट चालीरीती, अंधश्रद्धा व गैरसमज दूर करणे.
- शांततापूर्ण सहअस्तित्व : ब्रिटिश राजवटीसोबत संघर्ष न करता शांततेने समाजाचा विकास करणे.
तायुनी चळवळीचे परिणाम
- कट्टरतेला आळा : फरियादी चळवळीच्या अतिरेकी विचारांना तोंड देण्यासाठी प्रभावी पर्याय उपलब्ध झाला.
- शैक्षणिक प्रगती : मौलाना करामत अली यांनी अनेक मदरसे व शाळा स्थापन केल्याने शिक्षणाचा प्रसार झाला.
- सामाजिक एकोपा : शांतता व सहिष्णुतेचा संदेश दिल्याने हिंदू-मुस्लिम संबंध सुधारण्यास मदत झाली.
- राजकीय स्थिरता : ब्रिटिश सरकारसोबत सहकार्याचे धोरण स्वीकारल्याने समाजात स्थिरता टिकून राहिली.
MPSC परीक्षेसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
- स्थापना वर्ष : 1839
- संस्थापक : मौलाना करामत अली जौनपुरी
- उद्देश : फरियादी चळवळीच्या कट्टरतेला विरोध करून मध्यममार्गी इस्लामचा प्रसार
- विशेषता : ब्रिटिशांना शत्रू न मानता सहकार्य; भारताला दार-उल-इस्लाम मानण्याचा दृष्टिकोन
तायुनी चळवळ ही केवळ एक धार्मिक चळवळ नव्हती, तर एक सामाजिक सुधारणा आंदोलनही होते. मौलाना करामत अली यांच्या दूरदृष्टीमुळे ही चळवळ बंगालमधील मुस्लिम समाजात एकोपा आणि शिक्षणाचा प्रसार करू शकली. आजही या चळवळीचे शांतता आणि सुधारणावादी विचार महत्त्वाचे ठरतात.
जर तुम्हाला हा लेख उपयुक्त वाटला असेल, तर तुमच्या मित्रांसोबत आणि स्पर्धा परीक्षांची तयारी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसोबत नक्की शेअर करा. तुमच्या प्रतिक्रिया आम्हाला कमेंट बॉक्समध्ये कळवा 👍