बरेलवी चळवळ | Barelvi Chalval In Marathi : १९ व्या शतकातील एक महत्त्वाचे धार्मिक आंदोलन
भारताच्या इतिहासात १९ व्या शतकाला सामाजिक आणि धार्मिक सुधारणांच्या चळवळींचे युग मानले जाते. या काळात अनेक विचारसरणी आणि चळवळी उदयास आल्या, ज्यांनी समाजाला एक नवीन दिशा दिली. बरेलवी चळवळ ही अशाच प्रकारची एक महत्त्वपूर्ण चळवळ होती, जी विशेषतः भारतीय उपखंडातील मुस्लिम समाजात धार्मिक पुनरुज्जीवन आणि पारंपरिक इस्लामचे संरक्षण करण्यासाठी सुरू झाली.
या ब्लॉग पोस्ट मध्ये बरेलवी चळवळीची पार्श्वभूमी, उद्दिष्ट्ये, प्रमुख नेते आणि तिचा इतिहास यांविषयी सविस्तर माहिती दिलेली आहे .
पार्श्वभूमी व स्थापना
१९ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात, भारतीय मुस्लिम समाजात देवबंदी (Deobandi) आणि अहल-ए-हदीस (Ahl-e-Hadith) सारख्या सुधारणावादी चळवळींचा प्रभाव वाढत होता. या चळवळींनी इस्लाममधील पारंपरिक प्रथा, जसे की संतांची पूजा, दर्ग्यांवर जाणे आणि पैगंबर यांच्याबद्दलचे विशेष आदरभाव यांना ‘शिर्क’ (बहुदेववाद) मानून त्यांचा विरोध केला.
या पार्श्वभूमीवर, इमाम अहमद रजा खान बरेलवी (Imam Ahmad Raza Khan Barelvi) यांनी पारंपरिक इस्लामचे संरक्षण करण्यासाठी बरेलवी चळवळीची सुरुवात केली. १९ व्या शतकाच्या शेवटी उत्तर प्रदेशातील बरेली शहरात या चळवळीची मुळे रोवली गेली, म्हणूनच तिला ‘बरेलवी’ असे नाव मिळाले.
चळवळीविषयी थोडक्यात
बरेलवी चळवळ ही सुन्नी इस्लामच्या हनफी (Hanafi) विचारधारेवर आधारित आहे. या चळवळीचा मुख्य उद्देश पारंपरिक इस्लामच्या प्रथा आणि श्रद्धांचे रक्षण करणे हा होता, ज्यांना इतर सुधारणावादी चळवळींनी विरोध केला होता. बरेलवींनी पैगंबर मुहम्मद यांच्याविषयी असीम आदरभाव व्यक्त करण्यावर आणि संतांच्या आशीर्वादावर विश्वास ठेवण्यावर जोर दिला. त्यांनी ‘अहले सुन्नत वल जमात’ (अहले सुन्नतची परंपरा) या विचारांचे समर्थन केले.
उद्दिष्ट्ये व शिकवण
- पैगंबरांचा विशेष आदर : पैगंबर मुहम्मद यांना ‘नूर’ (प्रकाश) मानणे आणि त्यांच्या सन्मानाचे गुणगान करणे.
- संत आणि सूफी परंपरांचे समर्थन : संतांच्या दर्ग्यांवर जाऊन प्रार्थना करणे आणि त्यांच्याकडून आशीर्वाद घेणे.
- परंपरागत इस्लामचे रक्षण : इस्लामच्या पारंपरिक प्रथा आणि विचारांना आधुनिक विचारांच्या प्रभावापासून वाचवणे.
- मदरसा आणि शैक्षणिक संस्था : शिक्षण आणि इस्लामिक ज्ञानाचा प्रसार करण्यासाठी मदरसा आणि इतर शैक्षणिक संस्थांची स्थापना करणे.
चळवळीचे परिणाम
- नवीन धार्मिक ओळख : बरेलवी चळवळीने पारंपरिक सुन्नी मुस्लिमांना एक वेगळी धार्मिक ओळख दिली, ज्यामुळे ते देवबंदी आणि इतर सुधारणावादी चळवळींपेक्षा वेगळे झाले
- शैक्षणिक आणि सामाजिक प्रभाव : अनेक मदरसे आणि धार्मिक संस्थांची स्थापना झाली, ज्यामुळे शैक्षणिक आणि सामाजिक स्तरावर प्रभाव वाढला
- राजकीय भूमिका : कालांतराने या चळवळीने भारतातील आणि नंतर पाकिस्तानमधील राजकारणातही महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
MPSC परीक्षेसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
- संस्थापक : इमाम अहमद रजा खान बरेलवी
- स्थापना : १९ व्या शतकाचा उत्तरार्ध
- मुख्य उद्देश : पारंपरिक सुन्नी इस्लामचे संरक्षण करणे आणि देवबंद चळवळीला विरोध करणे
- मुख्य शिकवण : पैगंबर व संतांना विशेष आदर देणे, पारंपरिक प्रथांचे पालन करणे
बरेलवी चळवळ ही केवळ एक धार्मिक चळवळ नव्हती, तर भारतीय उपखंडातील मुस्लिम समाजाच्या सामाजिक आणि सांस्कृतिक संरचनेला आकार देणारी एक महत्त्वाची शक्ती होती. तिच्यामुळे पारंपरिक आणि सुधारणावादी इस्लाममध्ये एक स्पष्ट विभाजन झाले. आजही ही चळवळ मोठ्या संख्येने अनुयायांना आकर्षित करते आणि दक्षिण आशियातील मुस्लिमांच्या जीवनावर तिचा प्रभाव दिसून येतो.
जर तुम्हाला हा लेख उपयुक्त वाटला असेल, तर तुमच्या मित्रांसोबत आणि स्पर्धा परीक्षांची तयारी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसोबत नक्की शेअर करा . तुमच्या प्रतिक्रिया आम्हाला कमेंट बॉक्समध्ये कळवा 👍